Όλοι μας έχουμε βιώσει ένα έντονο συναίσθημα που το αξιολογούμε και το ονομάζουμε ”άγχος”. Είναι σχετικά εύκολο να αναγνωριστεί μιας και τα συμπτώματα που εμφανίζονται στο σώμα μας δε μπορούν να περάσουν απαρατήρητα. Η ταχυπαλμία, η έντονη εφίδρωση, η αύξηση του ρυθμού της αναπνοής, η μυϊκή ένταση και η υπερ-εγρήγορση είναι κάποια από αυτά τα συμπτώματα. Αυτό όμως δε σημαίνει απαραίτητα ότι εκείνη τη στιγμή βιώνουμε κρίση πανικού. Μία ”κρίση άγχους”, είτε διαρκεί μερικά λεπτά είτε μέρες ή εβδομάδες. Είναι σίγουρα πολύ πιο έντονη και δυσάρεστη από το ”απλό” άγχος αλλά πολύ λιγότερο σοβαρή από τις κρίσεις πανικού.
Η Κρίση Πανικού
Σύμφωνα με την 5η έκδοση του εγχειρίδιου διαγνωστικών διαταραχών (DSM5), ʺη κρίση πανικού είναι ένα επεισόδιο έντονου φόβου που προκαλεί σοβαρές σωματικές αντιδράσεις ενώ δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνοςʺ. Η κρίση πανικού έχει ψυχικά συμπτώματα όπως η αίσθηση απώλειας ελέγχου, ο φόβος θανάτου, το αίσθημα εμφράγματος και η αίσθηση απώλειας επαφής με την πραγματικότητα. Έχει όμως εξίσου έντονα και σωματικά συμπτώματα, όπως η ταχυπαλμία, το βάρος στο στήθος, η έντονη εφίδρωση, ένα αίσθημα ασφυξίας, ρίγη, τρέμουλο, πονοκέφαλο, πόνο στο στομάχι, ζαλάδα, ναυτία, μούδιασμα και τάση λιποθυμίας (DSM-5, 2013). Οι κρίσεις πανικού μπορούν να προσβάλουν όλες τις ηλικιακές ομάδες, με την παιδική ηλικία να έχει τα μικρότερα ποσοστά. Ο μέσος όρος έναρξης είναι τα 20-24 χρόνια (DSM-4, 2000). Τις περισσότερες φορές προκύπτει ξαφνικά, με ή χωρίς κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα. Και μπορεί να εκδηλωθεί οπουδήποτε, στο σπίτι, στη δουλεία, στο δρόμο, στο αυτοκίνητο ακόμα και στον ύπνο. Όταν τα επεισόδιά αυτά εμείνουν για μεγάλο διάστημα με τακτικές επαναλήψεις, ενδεχομένως να πρόκειται για Διαταραχή Πανικού.
Η Διαταραχή Πανικού
Στην Διαταραχή Πανικού το άτομο εξαιτίας των επαναλαμβανόμενων επεισοδίων μπορεί να παρουσιάσει αποφυγή των περιστάσεων και να καλλιεργήσει φοβίες που σχετίζονται με τις συνθήκες που υπήρχαν όταν συνέβη η κρίση πανικού. Για παράδειγμα, εάν ήταν ανάμεσα σε πολύ κόσμο, ενδεχομένως να αναπτύξει αγοραφοβία και να αποφύγει τα πολυσύχναστα μέρη. Συνήθως η διαταραχή πανικού σε εφήβους και ενήλικες συνυπάρχει με άλλου είδους αγχώδεις διαταραχές. (Σολδάτος et al., 2006). Σε κάθε περίπτωση η Διαταραχή Πανικού είναι μία πολυδιάστατη και σύνθετη κατάσταση. Την οποία το άτομο δεν μπορεί να διαχειριστεί μόνο του χωρίς τη βοήθεια κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας.
Τί είναι όμως αυτό που μπορεί να προκαλέσει μία κρίση πανικού΄; Και εν τέλει πως μπορούμε να τη διαχειριστούμε;
Κάποιοι από τους παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν μία κρίση πανικού είναι το έντονο στρες, το οικογενειακό ιστορικό κρίσεων πανικού, ένα τραυματικό γεγονός, μία απώλεια, ένα διαζύγιο, η σωματική και σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική ηλικία, ο ερχομός ενός παιδιού ή ακόμα και η υπερβολική πρόσληψη καφεΐνης. Ένας τρόπος διαχείρισης κρίσης πανικού είναι η αυτοπαρατήρηση. Εκεί καλούμαστε να αναγνωρίσουμε τι συμβαίνει στο σώμα μας. Παρατηρούμε την αναπνοή, τους καρδιακός παλμούς και τη θερμοκρασία του σώματός μας, έχοντας την επίγνωση ότι δε πρόκειται για κάποιο καρδιακό επεισόδιο. Επίσης χρήσιμα εργαλεία αποτελούν η χαλάρωση των μυών και ο έλεγχος της αναπνοής. Κατά προτίμηση σε ένα πιο ήσυχο περιβάλλον χωρίς πολλά εξωτερικά ερεθίσματα.
Θεραπείες
Υπάρχουν δύο βασικές θεραπείες για τις κρίσεις πανικού, η πρώτη είναι η ψυχοθεραπεία. Η δεύτερη είναι η φαρμακευτική αγωγή με αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά, ενώ κατά πολλούς ο συνδυασμό των δύο είναι η καλύτερη δυνατή επιλογή. Όσον αφορά την ψυχοθεραπεία, το μοντέλο της Γνωστικής Συμπεριφορικής φαίνεται να είναι αυτό με την μεγαλύτερη αποτελεσματικότατα στις κρίσεις πανικού και εν γένη στις αγχώδεις διαταραχές. Μέσα από τη Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) ο θεραπευόμενος προκειμένου να μειώσει τα επίπεδα του φόβου και του άγχους, εκπαιδεύεται στη γνωστική αναδόμηση. Μαζί με το θεραπευτή αναζητά, αναγνωρίζει και ελέγχει τις “αρνητικές-καταστροφικές” σκέψεις που του προκαλούν τα έντονα συναισθήματα και εν τέλη τις κρίσεις πανικού. Μπαίνει σε μία διαδικασία ρεαλιστικής αξιολόγησης των σκέψεων αυτών αντικαθιστώντας τες με πιο ρεαλιστικές. Κάποια άλλα εργαλεία που χρησιμοποιεί η CBT είναι οι ασκήσεις χαλάρωσης και η συστηματική απευαισθητοποίηση όπου ο θεραπευόμενος έρχεται σταδιακά και πάντα με την καθοδήγηση του θεραπευτή, αντιμέτωπος με το φοβικό ερέθισμα.
Οι περισσότεροι άνθρωποι θα βιώσουν έστω και μία φορά στη ζωή τους μία κρίση πανικού. Σημαντικό είναι το άτομο που θα έχει ένα τέτοιο επεισόδιο αρχικά να αποκλείσει την πιθανότητα οργανικής πάθησης. Στη συνέχεια να απευθυνθεί σε κάποιο ειδικό ψυχικής υγείας. Οι κρίσεις πανικού αποτελούν μία δυσάρεστη και τρομακτική εμπειρία. Αλλά με την κατάλληλη προσπάθεια και υποστήριξη μπορούν να γίνουν μία μακρινή ανάμνηση.