Ζούμε σε έναν κόσμο αστείρευτων δυνατοτήτων. Κάθε άνθρωπος δίπλα μας κατέχει μια απεριόριστη δύναμη να αλλάξει και να διαμορφώσει ιδανικά όχι μόνο το δικό του, αλλά και τον κόσμο που μοιραζόμαστε όλοι μας. Πόσα ταλέντα, πόσες δεξιότητες, πόσες δυνατότητες υπάρχουν γύρω μας. Και πόσα από αυτά πάνε χαμένα. Κάτι εμποδίζει τον άνθρωπο να αξιοποιήσει το δυναμικό που κρύβει μέσα του. Να χρησιμοποιήσει τα χαρίσματα που σαν δώρο η ζωή απλόχερα του χάρισε. Ή μήπως δεν είμαστε όλοι, έστω σε κάτι, πολύ καλοί; Κάτι μας καθηλώνει. Ποια αόρατη δύναμη μας εγκλωβίζει σε μια ζωή κατώτερη των προσδοκιών μας; Για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε έναν εχθρό πρέπει πρώτα από όλα να γνωρίζουμε το όνομα του, τις συνήθειες αλλά και τον τόπο που θα τον συναντήσουμε. Ας τον γνωρίσουμε λοιπόν. Ο φόβος.
Ο φόβος
Έχουν καταγραφεί αρκετές προσεγγίσεις ως προς τη φύση του “ΦΟΒΟΥ“. Μία εξ αυτών αναφέρεται στο φόβο σαν παραγόμενο συναίσθημα ενός έμφυτου μηχανισμού του ανθρώπου. Ενός μηχανισμού απολύτως χρήσιμου και κρίσιμου για την επιβίωση και την επικράτηση του είδους μας, στα πρώτα χρόνια της παρουσίας μας στον πλανήτη. Κάπου όμως μέσα στην πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης μάθαμε να χρησιμοποιούμε εντελώς διαφορετικά αυτό το ένστικτο μας. Αντί δηλαδή να ενεργοποιείται για να μας προειδοποιήσει για κάποιον ενδεχόμενο κίνδυνο για τη ζωή μας, προγραμματίστηκε να ενεργοποιείται σε περιπτώσεις που κάθε άλλο παρά κίνδυνο αποτελούν.
Μία άλλη προσέγγιση για τη φύση του φόβου είναι ότι πρόκειται για μία διανοητική κατάσταση. Είναι δηλαδή μία ψευδαίσθηση, ένα δημιούργημα του μυαλού μας, για να μας προστατέψει από υπαρκτούς και επίπλαστους εχθρούς. Το βίωμα και το συναίσθημα που μας προκαλεί, φυσικά και είναι απολύτως αληθινά, ενδεχομένως όχι όμως και ο κίνδυνος. Αυτός κάποιες φορές είναι προϊόν της φαντασίας μας. Και οι δύο αυτές προσεγγίσεις οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα. Είτε πρόκειται για κάποιο έμφυτο ένστικτο είτε για δημιούργημα του υποσυνείδητου μας, εφόσον κάποια στιγμή “μάθαμε” να το χρησιμοποιούμε για τους λάθος λόγους, μπορούμε να “ξε-μάθουμε”. Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε το νου μας και να ελέγξουμε ή να κατευθύνουμε το φόβο μας.
Τι προκαλεί ο φόβος στον άνθρωπο;
Ξεκινάμε με τα βιολογικά συμπτώματα. Κατά την σωματοποίηση του συναισθήματος, οι χτύποι της καρδιάς πληθαίνουν, τα χέρια ιδρώνουν, η αναπνοή δυσκολεύει, τα πόδια παραλύουν. Ενίοτε βιώνουμε κρίσεις πανικού, μια κατάσταση που προσομοιάζει το αίσθημα του εμφράγματος ή ενός επικείμενου θανάτου. Και πάλι το μόνο αληθινό είναι το συναίσθημα που βιώνουμε, όχι το αίτιο. Αυτά είναι μόνο κάποια από τα συμπτώματα που μας προκαλεί το έντονο στρες, απόρροια του φόβου.
Συνέπειες στην ψυχολογία και στη συμπεριφορά μας
Θα δανειστώ μερικά από τα λόγια του Napoleon Hill, μιας και θεωρώ ότι καλύτερα δεν θα μπορούσαν να διατυπωθούν. “Ο φόβος παραλύει τη λογική μας, καταστρέφει τη φαντασία μας, σκοτώνει την αυτοπεποίθηση μας, υποσκάπτει τον ενθουσιασμό, αποθαρρύνει την πρωτοβουλία, οδηγεί στην αβεβαιότητα του σκοπού, ενθαρρύνει την αναβλητικότητα, εκμηδενίζει τη θέληση, προσκαλεί την αποτυχία σε οποιαδήποτε μορφή. Σκοτώνει την αγάπη, φθείρει τη φιλία, οδηγεί στην αϋπνία, τη μιζέρια και τη δυστυχία.”
Ο φόβος υποστηρίζεται από την ψευδαίσθηση, πως είναι πιθανόν να αποτύχουμε και η αποτυχία σημαίνει πως είμαστε ανάξιοι. Το παράδοξο, είναι ότι ο φόβος μπορεί εξίσου εύκολα να μας προστατέψει από μια καταστροφή, μια φωτιά, μια σφαίρα, ένα δηλητηριώδες φυτό και εξίσου εύκολα να μας κάνει να αποφύγουμε μια άβολη κουβέντα, μια δημόσια τοποθέτηση, μια ερωτική εξομολόγηση, μια ευθύνη που θα οδηγούσε σε επιτυχία και τόσα άλλα.
Φοβόμαστε το θάνατο, την απώλεια, την αποτυχία, την απόρριψη, την κρίση των άλλων, τη φτώχεια, φοβόμαστε όμως και τη ζωή, τη δέσμευση, την ελευθερία, τη γνώση, τη δύναμη, την ευθύνη, την αποδοχή άνευ όρων. Και είναι τόσα ακόμη, το ύψος, το βάθος, τη μοναξιά, την πολυκοσμία, τους κλειστούς αλλά και τους αχανείς χώρους. Φαντάζομαι καταλαβαίνετε που το πάω. Φοβόμαστε σχεδόν τα πάντα πλέον. Κάποιοι ακόμα και την σκιά μας, όπως λέει ο σοφός λαός.
Είναι ξεκάθαρη η σοβαρότητα του θέματος
Ο φόβος είναι ένας εχθρός που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Το πρώτο απαραίτητο βήμα είναι να τον γνωρίσουμε καλύτερα και να τον αποκωδικοποιήσουμε. Τώρα όμως αρχίζει η πραγματική προσπάθεια, να καταφέρουμε να τον αποδομήσουμε και να τον ελέγξουμε. Τα όπλα μας είναι τρία. Η Αυτογνωσία, η Λογική και η Πίστη. Με όποια σειρά εσείς προτιμάτε. Ο Fisher Robert στο υπέροχο βιβλίο του, “Ο ιππότης με τη σκουριασμένη πανοπλία” αναφέρει χαρακτηριστικά: “Μόνο η αυτογνωσία μπορεί να σκοτώσει το φόβο. -Πώς μπορείς να ζεις αν δεν έχεις τη θέληση και το θάρρος να δοκιμάσεις την αυτογνωσία σου; -Ο Θεός έδωσε το θάρρος στον άνθρωπο, το θάρρος έδωσε στον άνθρωπο το Θεό.” Όσο καλύτερα γνωρίζουμε τον εαυτό μας, όσο πιο δομημένοι και ξεκάθαρα τοποθετημένοι είμαστε απέναντι στη ζωή, τόσο λιγότερο ο φόβος βρίσκει χώρο να εμφανιστεί.
Όσο πιο ξεκάθαρες είναι οι αρχές μας, όσο πιο στέρεη η πίστη στον εαυτό μας (και το Θεό για όσους το επιλέγουν), όσο πιο στιβαρή και τεκμηριωμένη η κρίση και η λογική μας, τόσο πιο πολύ εκμηδενίζουμε το φόβο μας. Ας μην χάνουμε άλλο χρόνο λοιπόν. Με αποφασιστικότητα και θάρρος ο αόρατος αυτός εχθρός θα νικηθεί. Θα απελευθερωθούμε από τα δεσμά του. Τότε θα ανακαλύψουμε τα πραγματικά μας όρια, τότε θα γνωρίσουμε τον ιδανικό μας εαυτό, τότε θα εκπληρώσουμε τις επιθυμίες μας. Τα πιο δύσκολα δεσμά να σπάσουμε, είναι αυτού του μυαλού μας.