1. Τι είναι και πώς εκδηλώνεται

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (OCD) είναι μια ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την παρουσία εμμονών (obsessions), καταναγκασμών (compulsions) ή και των δύο.

• Εμμονές είναι επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις που βιώνονται ως παρείσακτες και ανεπιθύμητες, προκαλώντας έντονο άγχος ή δυσφορία. Το άτομο προσπαθεί να τις αγνοήσει ή να τις εξουδετερώσει, συχνά μέσω καταναγκαστικών πράξεων.
• Καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (π.χ. πλύσιμο χεριών, έλεγχοι) ή νοητικές πράξεις (π.χ. προσευχές, μέτρημα, επανάληψη λέξεων), που το άτομο αισθάνεται υποχρεωμένο να εκτελέσει για να μειώσει το άγχος ή να αποτρέψει ένα φοβιστικό γεγονός. Ωστόσο, αυτές οι πράξεις δεν σχετίζονται ρεαλιστικά με την απειλή ή είναι υπερβολικές.

Τα συμπτώματα δεν είναι ευχάριστα — δεν επιτελούνται για απόλαυση αλλά για ανακούφιση από την εσωτερική ένταση.

2. Ποιους επηρεάζει και γιατί συμβαίνει

Η OCD εμφανίζεται παγκοσμίως, με ετήσια επικράτηση περίπου 1.2% στον γενικό πληθυσμό. Οι γυναίκες πλήττονται συχνότερα στην ενήλικη ζωή, ενώ οι άνδρες εμφανίζουν συχνότερα πρώιμη έναρξη στην παιδική ηλικία.

Η αιτιοπαθογένεια της διαταραχής είναι πολυπαραγοντική:

• Γενετικοί παράγοντες: Αυξημένα ποσοστά εμφάνισης μεταξύ συγγενών πρώτου βαθμού, ιδιαίτερα όταν η έναρξη είναι πρώιμη.
• Νευροβιολογικοί παράγοντες: Δυσλειτουργίες στον προμετωπιαίο φλοιό, τον πρόσθιο φλοιό του προσαγωγίου και τα βασικά γάγγλια (ιδίως το ραβδωτό σώμα).
• Ψυχολογικά χαρακτηριστικά: Υψηλή αρνητική συναισθηματικότητα, τελειομανία, υπερβολικό αίσθημα ευθύνης, υπερεκτίμηση της απειλής, ανάγκη για βεβαιότητα και έλεγχος των σκέψεων.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Τραύματα παιδικής ηλικίας, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση, λοιμώξεις (π.χ. PANDAS), έντονο στρες.