Νιώθεις μήπως την ανάγκη να ελέγχεις τα πάντα γύρω σου; Από τις καθημερινές λεπτομέρειες μέχρι τις μεγαλύτερες αποφάσεις της ζωής σου; Αν ναι, δεν είσαι μόνος/η σου. Πολλοί από εμάς ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι, αν ελέγξουμε κάθε παράμετρο, θα αποφύγουμε την αποτυχία, την αβεβαιότητα ή τον πόνο.

Αλλά τι συμβαίνει όταν η ανάγκη για έλεγχο γίνεται παγίδα; Όταν, αντί να μας προσφέρει ηρεμία, μας γεμίζει άγχος και ανασφάλεια;

Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε τις ρίζες της ψευδαίσθησης του ελέγχου, πώς επηρεάζει τη ζωή μας και πώς μπορούμε να την ξεπεράσουμε για να ζούμε πιο ελεύθερα!

Η Ψευδαίσθηση του Ελέγχου: Γιατί Νιώθουμε ότι Πρέπει να Ελέγχουμε τα Πάντα;

Η ανάγκη για έλεγχο είναι βαθιά ριζωμένη στον ανθρώπινο ψυχισμό. Ο εγκέφαλός μας είναι φτιαγμένος να αναζητά προβλεψιμότητα και τάξη, γιατί μέσα από αυτά αντλεί αίσθηση ασφάλειας. Ο έλεγχος δεν είναι απλώς συνήθεια· είναι μηχανισμός επιβίωσης που λειτουργεί καταπραϋντικά απέναντι στο χάος της πραγματικότητας.

Η αβεβαιότητα, αντίθετα, ενεργοποιεί περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με το άγχος και την απειλή. Όταν δεν γνωρίζουμε τι θα συμβεί, το σύστημά μας προετοιμάζεται για το χειρότερο, ακόμα κι αν τίποτα δεν έχει συμβεί ακόμη. Έτσι, η ψευδαίσθηση ότι “κρατάμε τα πράγματα στα χέρια μας” γίνεται μια μορφή συναισθηματικής πανοπλίας.

Σημαντικό ρόλο παίζουν και τα βιώματά μας. Αν στο παρελθόν νιώσαμε ανίσχυροι, προδομένοι ή εκτεθειμένοι, μπορεί να χτίσουμε άμυνες με πυρήνα την ανάγκη να έχουμε τον έλεγχο για να μην πονέσουμε ξανά. Η ανάγκη αυτή συχνά ενισχύεται από το κοινωνικό περιβάλλον, το οποίο εξιδανικεύει την εικόνα του “ανθρώπου που τα ελέγχει όλα” – από τη δουλειά και την ψυχραιμία του μέχρι το σώμα, τις σχέσεις και την εικόνα του στα social media.

Οι Τρεις Μορφές της Ανάγκης για Έλεγχο

Έλεγχος των άλλων
Προσπαθούμε να επηρεάσουμε τις αντιδράσεις, τις αποφάσεις ή τα συναισθήματα των γύρω μας, είτε άμεσα είτε έμμεσα. Συχνά συγχέουμε την αγάπη με τον χειρισμό και την φροντίδα με τη διόρθωση. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί ως υπερπροστατευτικότητα, παθητικός έλεγχος μέσω ενοχής ή επιμονή να “διορθώνουμε” τους άλλους.

Έλεγχος των καταστάσεων
Επιδιώκουμε να έχουμε πάντα ένα πλάνο, να προβλέπουμε κάθε πιθανό σενάριο και να ελαχιστοποιούμε τα ρίσκα. Πρόκειται για μια μορφή τελειοθηρίας που βασίζεται στον φόβο: “Αν δεν τα ελέγξω όλα, κάτι κακό θα συμβεί”. Αυτή η στάση όμως σπάνια οδηγεί στην ηρεμία. Αντίθετα, μας παγιδεύει σε μια συνεχή ετοιμότητα.

Υπερβολικός αυτοέλεγχος
Θέτουμε στον εαυτό μας υπερβολικά στάνταρ, απαιτώντας διαρκή αυτορρύθμιση και συνέπεια. Η ανάγκη να φαινόμαστε “άψογοι” συχνά πηγάζει από φόβο απόρριψης ή ντροπής. Το παράδοξο είναι πως όσο περισσότερο προσπαθούμε να ελέγξουμε τον εαυτό μας, τόσο πιο αποσυνδεδεμένοι νιώθουμε από αυτόν!

Πώς η Ανάγκη για Έλεγχο Μας Περιορίζει

Εντείνει το άγχος και την ψυχική εξάντληση, καθώς ο εγκέφαλος βρίσκεται σε μόνιμη εγρήγορση απέναντι σε απειλές που συχνά δεν υφίστανται.

Διαβρώνει τις σχέσεις, καθώς οι άλλοι αισθάνονται ανελεύθεροι, μη αποδεκτοί ή ότι περνούν διαρκώς “εξέταση”.

Αποθαρρύνει τον αυθορμητισμό και τη χαρά γιατί η ελευθερία συνδέεται με ρίσκο και το ρίσκο δεν χωράει στο πλαίσιο του απόλυτου ελέγχου.

Καλλιεργεί ματαίωση γιατί η πραγματικότητα πάντα θα ξεφεύγει από τα σχέδιά μας  και η προσπάθεια να την ευθυγραμμίσουμε απόλυτα με τις προσδοκίες μας είναι ματαιοπονία.

Πώς να Αφήσουμε τον Έλεγχο και να Ζήσουμε Πιο Ελεύθερα

Αποδοχή της αβεβαιότητας
Η ζωή είναι απρόβλεπτη και αυτό δεν είναι ψεγάδι της αλλά απλώς η πραγματικότητα της φυσικής της ροής. Όσο περισσότερο το αποδεχόμαστε, τόσο λιγότερη ενέργεια ξοδεύουμε στο να την πολεμάμε.

Διαχωρισμός του ελέγξιμου από το μη ελέγξιμο
Μπορούμε να ελέγξουμε τις πράξεις και τις επιλογές μας, όχι όμως τις αντιδράσεις των άλλων ή την ίδια τη ροή των πραγμάτων. Η διάκριση αυτή μάς προστατεύει από τη ματαίωση και καλλιεργεί εσωτερική ελευθερία.

Εξάσκηση εμπιστοσύνης
Η εμπιστοσύνη δεν σημαίνει παθητικότητα – σημαίνει ότι μπορούμε να επιβιώσουμε και χωρίς να έχουμε όλα τα δεδομένα. Μαθαίνουμε να εμπιστευόμαστε τους ανθρώπους, τις διαδικασίες και τον ίδιο μας τον εαυτό όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως τα είχαμε προβλέψει.

Ενίσχυση της ανθεκτικότητας
Αντί να προσπαθούμε να εξαλείψουμε κάθε πιθανή δυσκολία, μπορούμε να μάθουμε να την αντιμετωπίζουμε όταν έρθει. Η ανθεκτικότητα δεν σημαίνει να μην πληγωνόμαστε. Σημαίνει να γνωρίζουμε ότι μπορούμε να ανακάμψουμε.

Καλλιέργεια της παρουσίας και της ευγνωμοσύνης
Όταν εστιάζουμε στο παρόν, η ανάγκη για έλεγχο του μέλλοντος χάνει τη δύναμή της. Η ευγνωμοσύνη, ακόμη και για τα μικρά, μας φέρνει πίσω σε αυτό που συμβαίνει τώρα – όχι σε αυτό που φοβόμαστε ότι μπορεί να έρθει.

Η ελευθερία δεν βρίσκεται στον απόλυτο έλεγχο αλλά στη συνειδητοποίηση ότι δεν τον χρειαζόμαστε για να αισθανθούμε ασφαλείς. Όσο μαθαίνουμε να εμπιστευόμαστε τη ροή της ζωής και την εσωτερική μας ανθεκτικότητα, τόσο περισσότερο μεταμορφώνεται η ανάγκη για έλεγχο σε σύνδεση, αποδοχή και ελευθερία.