Διαταραχές Κιρκάδιου Ρυθμού Ύπνου-Αφύπνισης (Circadian Rhythm Sleep-Wake Disorders)
- Τι είναι και πώς εκδηλώνονται
Οι διαταραχές κιρκάδιου ρυθμού ύπνου-αφύπνισης αφορούν σε επίμονες ή επαναλαμβανόμενες διαταραχές στον συγχρονισμό του εσωτερικού βιολογικού ρολογιού με το εξωτερικό περιβάλλον ή το κοινωνικό/επαγγελματικό πρόγραμμα του ατόμου. Προκαλούν προβλήματα ύπνου (αϋπνία, υπνηλία) και εμφανίζονται με ποικίλους τρόπους, ανάλογα με τον τύπο.
Βασικά χαρακτηριστικά:
- Ασυμφωνία μεταξύ του ενδογενούς κιρκάδιου ρυθμού και των κοινωνικών/περιβαλλοντικών απαιτήσεων
- Συμπτώματα αϋπνίας ή/και υπερυπνίας
- Κλινικά σημαντική δυσφορία ή λειτουργική δυσχέρεια
- Ποιους επηρεάζουν και γιατί συμβαίνουν
Οι διαταραχές αυτές μπορεί να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά ορισμένοι τύποι είναι συχνότεροι σε συγκεκριμένες ομάδες:
- Τύπος καθυστερημένου ύπνου (Delayed Sleep Phase Type): κοινός σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες, με πιθανή γενετική βάση και υπερευαισθησία στο βραδινό φως.
- Τύπος προχωρημένου ύπνου (Advanced Sleep Phase Type): πιο συχνός σε ηλικιωμένους, με πρώιμη κόπωση και αφύπνιση.
- Ακανόνιστος τύπος (Irregular Sleep-Wake Type): συχνός σε άτομα με άνοια ή νευρολογικές διαταραχές.
- Μη-24ωρου τύπος (Non-24-Hour Type): ιδιαίτερα συχνός σε τυφλά άτομα, αλλά και σε απομονωμένα/ανενεργά άτομα με χαμηλή έκθεση στο φως.
- Τύπος λόγω νυχτερινής εργασίας (Shift Work Type): κοινός σε εργαζόμενους με ασυνήθιστα ή κυκλικά ωράρια.
Προδιαθεσικοί παράγοντες:
- Γενετικές μεταλλάξεις (π.χ. στα γονίδια PER2, CK1ε)
- Μεταβολή στην έκθεση στο φως (κυρίως έλλειψη πρωινού φωτός ή υπερβολικό βραδινό φως)
- Απουσία σταθερού ημερήσιου προγράμματος
- Κοινωνική απομόνωση ή νοσηλεία
Λάβε την υποστήριξη που σου ταιριάζει.
Πάρε έως και 30% ΕΚΠΤΩΣΗ στην πρώτη σου συνεδρία
Καμία αλλαγή δεν έρχεται με πίεση. Ο άνθρωπος αλλάζει μόνο όταν είναι έτοιμος.
Αν είσαι κάτω των 18 ετών και νιώθεις ότι χρειάζεσαι υποστήριξη, σου αξίζει να ακουστείς και να φροντιστείς. Για να μπορέσουμε να σου σταθούμε με τον τρόπο που χρειάζεται, χρειαζόμαστε πρώτα τη συγκατάθεση ενός γονέα ή κηδεμόνα. Σε ευχαριστούμε που μας εμπιστεύεσαι.
- Πώς επηρεάζουν τη λειτουργικότητα στην καθημερινότητα
Οι διαταραχές κιρκάδιου ρυθμού έχουν πολλαπλές λειτουργικές συνέπειες:
- Μειωμένη επαγγελματική απόδοση και ακαδημαϊκή επίδοση
- Αυξημένος κίνδυνος ατυχημάτων λόγω υπνηλίας
- Διαταραχή κοινωνικής ζωής
- Κατάθλιψη, άγχος και διαταραχή συναισθήματος λόγω απορρύθμισης
- Προβλήματα στις σχέσεις με φροντιστές ή οικογένεια, ιδιαίτερα στον ακανόνιστο τύπο
Σε τύπους όπως Shift Work Type, υπάρχουν και σωματικές επιπτώσεις:
- Αυξημένος κίνδυνος για καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτη, πεπτικά προβλήματα και καρκίνο
- Πιθανή κατάχρηση ουσιών (π.χ. καφεΐνη, αλκοόλ, υπνωτικά)
- Διάκριση από άλλες μορφές
Οι διαταραχές κιρκάδιου ρυθμού διακρίνονται από άλλες διαταραχές ύπνου λόγω:
- Ρυθμικού χρονισμού και προβλεψιμότητας της διαταραχής
- Φυσιολογικής ποιότητας και ποσότητας ύπνου όταν επιτρέπεται φυσικό πρόγραμμα
Διαφορική διάγνωση περιλαμβάνει:
- Αϋπνία (όταν δεν υπάρχει κιρκάδια αιτιολογία)
- Υπερυπνία/Ναρκοληψία
- Κατάθλιψη με πρώιμη αφύπνιση ή αϋπνία
- Κακές συνήθειες ύπνου (εκούσια ακανόνιστο πρόγραμμα)
- Άλλες νευρολογικές/ψυχιατρικές παθήσεις
Τύποι Διαταραχών:
- Τύπος καθυστερημένου ύπνου (Delayed Sleep Phase Type): Αδυναμία να κοιμηθεί και να ξυπνήσει νωρίς. Συχνός σε εφήβους. Αν δεν υπάρχει πίεση ξυπνήματος, ο ύπνος είναι φυσιολογικός.
- Τύπος προχωρημένου ύπνου (Advanced Sleep Phase Type): Πρόωρη υπνηλία και αφύπνιση. Συχνός σε ηλικιωμένους ή οικογενείς μορφές με γενετική βάση.
- Ακανόνιστος τύπος (Irregular Sleep-Wake Type): Πλήρης απορρύθμιση, χωρίς σταθερό κύκλο ύπνου-αφύπνισης. Συχνός σε άτομα με άνοια ή έλλειψη χρονιστών (zeitgebers).
- Τύπος μη-24ωρου (Non-24-Hour Sleep-Wake Type): Σταδιακή καθυστέρηση φάσης κάθε μέρα. Συχνό σε τυφλούς (50%). Στους βλέποντες σχετίζεται με απομόνωση και ανεπαρκές φως.
- Τύπος νυχτερινής εργασίας (Shift Work Type): Υπνηλία κατά τη βάρδια και αϋπνία εκτός ωραρίου. Συχνός σε εργαζόμενους με νυχτερινό ή κυλιόμενο ωράριο.
Διαγνωστικά εργαλεία:
- Ημερολόγιο ύπνου
- Actigraphy
- Μετρήσεις μελατονίνης (dim-light melatonin onset)
- PSG/MLST εφόσον υπάρχουν υποψίες για άλλες συννοσηρότητες
Οι διαταραχές του κιρκάδιου ρυθμού μπορεί να είναι δύσκολες, αλλά είναι διαχειρίσιμες με κατάλληλη παρέμβαση: φωτοθεραπεία, ρύθμιση συμπεριφοράς, κατάλληλη φαρμακοθεραπεία και κυρίως ενσυνείδητη προσαρμογή στον βιολογικό σου ρυθμό. Αν νιώθεις πως το σώμα σου “ζει σε άλλη ώρα”, δεν είσαι μόνος και δεν φταίς — υπάρχουν τρόποι να συγχρονίσεις ξανά τη ζωή σου με ρυθμούς που σου αξίζουν.
Συχνές Ερωτήσεις
Πριν κάνεις το πρώτο βήμα
Οι συνεδρίες κλείνονται μέσω τηλεφωνικής επικοινωνίας για να διασφαλιστεί η κατανόηση του θεραπευτικού αιτήματος και η διαθεσιμότητα των θεραπευτών.
Ναι! Οι συνεδρίες μας πραγματοποιούνται τόσο δια ζώσης στη Θεσσαλονίκη όσο και online, ώστε να έχετε πρόσβαση από οπουδήποτε.
Αν νιώθεις ότι κάτι σε δυσκολεύει, αν επαναλαμβάνεις μοτίβα που σε φθείρουν ή αν θέλεις να βελτιώσεις τις σχέσεις σου, η ψυχοθεραπεία μπορεί να σε βοηθήσει.
Κάθε workshop μας έχει σαφείς θεματικές. Αν δεν είσαι σίγουρος, μπορείς να μας ρωτήσεις και θα σε καθοδηγήσουμε.