1. Τι είναι και πώς εκδηλώνεται

Η Διαταραχή Αϋπνίας είναι μια επίμονη δυσκολία στον ύπνο που προκαλεί δυσαρέσκεια για την ποιότητα ή την ποσότητα του ύπνου και συνοδεύεται από κλινικά σημαντική δυσλειτουργία στην καθημερινή ζωή.

Η διαταραχή χαρακτηρίζεται από ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω:

• Δυσκολία στην έναρξη του ύπνου (ιδιαίτερα σε παιδιά χωρίς τη βοήθεια φροντιστή).
• Συχνές αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας ή δυσκολία επανένταξης στον ύπνο.
• Πρώιμη αφύπνιση με αδυναμία επαναπροσέγγισης του ύπνου.

Για να πληρούνται τα διαγνωστικά κριτήρια:

• Το πρόβλημα πρέπει να συμβαίνει τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα για 3 μήνες.
• Παρουσιάζεται παρά την επαρκή ευκαιρία για ύπνο.
• Προκαλεί σημαντική δυσφορία ή λειτουργική έκπτωση.
• Δεν εξηγείται καλύτερα από άλλη διαταραχή ύπνου, ψυχική διαταραχή, χρήση ουσιών ή ιατρική κατάσταση.

2. Ποιους επηρεάζει και γιατί συμβαίνει

Η αϋπνία είναι η συχνότερη διαταραχή ύπνου, με 6–10% του γενικού πληθυσμού να πληρούν τα κριτήρια της διαταραχής. Είναι συχνότερη στις γυναίκες (σχέση περίπου 1.4:1), ενώ η πρώτη εμφάνιση παρατηρείται συχνά στην νεαρή ενήλικη ζωή, αλλά μπορεί να ξεκινήσει σε οποιαδήποτε ηλικία.

Παράγοντες κινδύνου:

• Άγχος, καταθλιπτικές τάσεις, αγχώδης προσωπικότητα 
• Σωματική νόσος (π.χ., χρόνιος πόνος, εμμηνόπαυση, καρδιαγγειακά)
• Ασυνεπές πρόγραμμα ύπνου, υπερβολική έκθεση σε φως/θόρυβο ή χρήση διεγερτικών
• Ψυχοκοινωνικό στρες και αρνητική μάθηση γύρω από τον ύπνο (conditioned arousal)

Η αϋπνία μπορεί να ξεκινήσει ως αντιδραστική σε γεγονότα (π.χ., απώλεια, αλλαγή περιβάλλοντος) και να γίνει χρόνια λόγω συμπεριφορικών και γνωστικών μοτίβων που τη διατηρούν, όπως:

• Υπερπροσπάθεια για ύπνο
• Παρατεταμένος χρόνος στο κρεβάτι
• Συχνή παρακολούθηση της ώρας